از ابتدای انقلاب، 9بار خانه تکانی شده این خانه ملت! و حال مردم در آستانه دهمین انتخاب نمایندگانشان هستند.اعضای این سرپناهِ ملت طی این 38 سال، درگیر تلخی و شیرینیها، رقابتها، شکستها و پیروزیهای فراوانی بوده اند. حال قصد داریم در آستانه دهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی، خاطرات آن را ورق بزنیم و عملکرد آن را بررسی کنیم.
نیروهای جوان انقلاب، نخستین مجلس جمهوری اسلامی ایران را تشکیل دادند. مجلسی با سلایق رنگارنگ سیاسی، خانهای که معاند، مخالف و موافق نظام در یکجا جمع بودند. اکثریت را نیروهای موسوم به خط امام تشکیل میدادند؛ اما مجاهدین خلق، نهضت آزادی، حامیان بنیصدر (دفتر همکاری مردم با رئیس جمهور)، جبهه ملی و حتی حزب توده هم از نمایندگانی برخوردار بودند. مجلس، پر کار و در عین حال تاثیرگذاری بوده است. این مجلس متنوع، دچارجنجالهای بسیاری هم شد؛ عدم کفایت بنی صدر و آزادی گروگانهای آمریکایی، از جمله مصوبات جنجالی مجلس نخست بود. این مجلس 625 جلسه علنی و 16 جلسه غیر علنی برگزار کرد و طی آن 804 لایحه و طرح بررسی شد. 17 نفر از نمایندگان این مجلس به دلیل اخذ مسئولیتهای حکومتی استعفا دادند. 31 تن از نمایندگان این مجلس نیز به مقام شهادت نائل آمدند.
انتخابات دومین دوره از مجلس شورای اسلامی تحت نظارت کامل شورای نگهبان در سال 1363 برگزارشد. میزان مشارکت عمومی در این دوره شامل 64 درصد واجدین شرایط اعلام شد. مجموعاً مجلس دوم فضای یکدستی داشت و با 9 شهید، کلید این مجلس به آیندگان تحویل داده شد؛ اختلافات در آن مربوط به جناح چپ و راست داخل حزب جمهوری اسلامی بود. محمدرضا باهنر در این زمینه می گوید: به تدریج در اواخر مجلس دوم و در حزب جمهوری اسلامی، کنگره‌ها و نشست‌هایی برگزار میشد که این نگاه‌های متفاوت سیاسی و جناح‌بندی چپ و راست مطرح شد و در اواخر مجلس دوم بحث مجمع روحانیون و جامعه روحانیت شکل گرفت و خطکشی‌ها مشخص‌تر شد. لازم به ذکر است که انحلال حزب جمهوری اسلامی و سازمان مجاهدین انقلاب به دلیل بالا آمدن اختلافات فکری و سلیقهای نیز در این دوره از مجلس به وقوع پیوست.
شاید مهمترین مصوبه دوره سوم مجلس را میتوان بازنگری در قانون اساسی و تغییر نام مجلس شورای ملی به مجلس شورای اسلامی متصور شد. پذیرش قطع‌نامهی 598 و پایان جنگ هشت ساله، عزل قائم مقام رهبری، ارتحال حضرت امام خمینی(رحمها...علیه)، ادغام ریاست جمهوری و نخستوزیری از حوادث مهم این دوره به شمار میرود. حدود 60 درصد واجدین شرایط برای انتخابات دورهء سوم پای صندوق‌های رأی آمدند. در این مجلس مجمع روحانیون مبارز(وابسته به جناح چپ) پیروز میدان انتخاباتی شد. آن زمان دو گروه اصلاحطلب و اصولگرا تحت عنوان مجمع روحانیون و جامعه روحانیت مطرح بودند. در مجلس سوم حدود 5037 تذکر از طرف نمایندگان به مسئولین اجرایی کشور داده شد و در همین دوره بود که اختلافات میان مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان اساسی در تصویب قوانین منجر به تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام شد.
انتخابات دوره چهارم مجلس شورای اسلامی با مشارکت حدود 58 درصدی مردم در سال 1371 برگزار شد. افرادی مثل مهدی کروبی، محمد موسوی خوئینیها، علیاکبر محتشمیپور، عبدالواحد موسویلاری، مرتضی الویری، سعید حجاریان، فاطمه کروبی و مرضیه حدیدچیدباغ از جمله کسانی بودند که مردم آنها را مدافع حقوق خود تشخیص ندادند. در این مجلس گرایش اکثریت به راست بود و ۱۰۱ نماینده به دور پنجم مجلس راه پیدا کردند. مجلس چهارم آرامترین و بیحاشیهترین مجلس در طول ادوار مختلف بوده است. موضوع مبارزه با تهاجم فرهنگی دشمن از موضوعات مورد بحث در این مجلس بود که قانون «ممنوعیت به کارگیری تجهیزات دریافت از ماهواره» از آن جمله است.
در پنجمین دوره از انتخابات مجلس شورای اسلامی، جامعه روحانیت مبارز و گروه‌های پیرو خط امام(رحمها...علیه) و حزب تازه تأسیس کارگزاران سازندگی ایران به رقابت پرداختند. مشارکت مردم در این دوره، بیشترین آمار را نسبت به ادوار مجلس به خود اختصاص داد. در این دوره مجمع روحانیون مبارز به نشانهء اعتراض به رد صلاحیت گستردهء شورای نگهبان، از ارائه لیست خودداری کرد. این اعتراض در شرایطی به وقوع پیوست که در این دوره تعدادی از نیروهای ملی-مذهبی نیز در لحظات آخر صلاحیتشان برای انتخابات تأیید شد. کشور شاهد حوادث گوناگون و مهمی در دوره چهارسالهء این مجلس بود؛ که از جمله آنها میتوان به استیضاح عبدا...نوری و عطاا... مهاجرانی، دستگیری و بازداشت شهردار وقت تهران، اصلاح قانون مطبوعات، حادثه کوی دانشگاه و قتلهای زنجیرهای اشاره کرد.
در دفتر تاریخ مجلس شورای اسلامی، بدون شک فصل ششم پر حاشیه ترین بوده است. نمایندگان فرمانبری احزاب خود را در خانه ملت میکردند نه خادمی مردم را. حدود 70 درصد از واجدین شرایط در این انتخابات شرکت کردند. حزب مشارکت که بعد از دوم خرداد 1376 تشکیل شدهبود، بیشتر کرسیهای مجلس را در تهران و شهرستانها تصاحب کرد. برگزاری این دور از انتخابات با تخلفاتی نیز همراه بود. عدم تأیید اعتبارنامه نمایندگان اصولگرا نیز از کارشکنیهای این مجلس محسوب میشد. بسیاری از نطقهای پیش از دستور نمایندگان مجلس ششم حاوی انتقادات، بلکه اتهامات و توهینها به عناصر و ارکان اصلی نظام بود. یکی از این اقدامات خطرناک و انحرافی این مجلس، ارائه طرح «اصلاح قانون مطبوعات» بود که در نهایت با فرمان مقام معظم رهبری از دستور جلسه خارج شد. از دیگر اقدامات تلخ در مجلس ششم، نامه موسوم به جام زهر 127 نفر از نمایندگان به مقام معظم رهبری ست. تحصن و استعفای دستهجمعی نمایندگان، از اقدامات ساختارشکن و نقطه پایانی بر مجلس ششم بود؛ به صورتی که 139 نفر از نمایندگان در اعتراض به رد صلاحیتهای کاندیداهای مجلس هفتم، در مجلس بست نشستند.
دوره هفتم، ساحلی آرام برای طوفان ششمی ها بود. شروع دوره هفتم مجلس با افتتاح ساختمان جدید بهارستان مصادف شد. تصویب قوانین تثبیتسازی قیمتها، سهمیهبندی بنزین و علیالخصوص بازگشایی تأسیسات پلمپ شده هستهای از اقدامات این مجلس به شمار میرود.
درصد مشارکت مردم در انتخابات دور هشتم مجلس، ۵۱ درصد اعلام شد. اکثریت کرسیهای این مجلس را اصولگرایان توانستند تصاحب کنند. در مجلس هشتم بود که برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی، رئیس جمهور مورد سؤال نمایندگان قرار گرفت. فتنه 88 نیز امتحانی بود که برخی از نمایندگان ملت در این دوره نتوانستند کارنامه قابل قبولی از خود نشان بدهند. «وقف غیرقانونی اموال دانشگاه آزاد» و «طرح حقوق مادامالعمر مسئولان»، ماجرای «طرح نظارت بر نمایندگان» از کارت زردهای مجلس هشتم به شمار میرود. از نقاط قوت این مجلس میتوان به مواضع صحیح در قبال موضوعات بینالمللی اشاره کرد.
وزارت کشور، مشارکت مردمی را در انتخابات دور نهم ۳۰٬۹۰۵٬۶۰۵ نفر و به میزان حدود ۶۴٫۲ درصد واجدان شرایط اعلام کرد. اصولگرایان مجلس برخلاف رویهء گذشته، نتوانستند یک فراکسیون واحد تشکیل دهند و به این ترتیب فراکسیون رهروان ولایت اعلام موجودیت کرد؛ ارتباط خوب دولت تدبیر و امید با مجلس (حداقل فراکسیون رهروان) کوس تعامل مثبت میان دولت و مجلس را به صدا درآورده است. استیضاح وزیر علوم که به پیاده شدن وی از قطار دولت یازدهم انجامید، نشان از وجه نظارتی این مجلس در مقابل دولت حسن روحانی داشت. از مهمترین اقدامات مجلس نهم تصویب طرح جامع اقدام مشترک «برجام» در خصوص توافق ایران و کشورهای 5+1 در موضوع هستهای بود که با حواشی فراوانی نیز همراه شد.
حال باید دید در این دوره کدام حزب، گروه و جریان است که می تواند اعتماد مردم را جلب و بیشترین کرسی را در دهمین دوره مجلس شورای اسلامی بدست آورد.
انتشار: نشریه هم شاگردی
